به گزارش اکو تحیل؛ اگر این دادهها را در کنار شاخصهای کلیدی اقتصاد کشور قرار دهیم، میتوان افق ششماهه اقتصاد ایران را در قالب سه سناریوی اصلی خوشبینانه، محتاطانه و بدبینانه ترسیم کرد. با این حال، قبل از ورود به سناریوها، ابتدا باید فهم دقیقی از روندهای آشکار صورتگرفته داشته باشیم.
روندهای کلیدی مؤثر بر آینده اقتصاد ایران
۱.۱. تقویت صادرات ریلی و جهش ترانزیت منطقهای
خبر رشد چشمگیر صادرات ریلی نشان میدهد که ایران در تلاش است از ظرفیت ژئواکونومیک خود بهره بیشتری ببرد. منطقه اوراسیا، آسیای مرکزی، قفقاز جنوبی و حتی ترکیه و حوزه مدیترانه مسیرهایی هستند که با توسعه ترانزیت ریلی میتوانند تبدیل به منبع درآمد پایدار شوند. این روند اگر تثبیت شود، بخشی از کمبود درآمد ارزی ناشی از تحریمها را جبران میکند و اثر مثبتی بر بازار ارز خواهد داشت.
۱.۲. تمرکز دولت بر دانشبنیانها
موافقتنامه اعتبار مالیاتی هزار میلیارد تومانی پیام مهمی دارد: دولت در شرایط محدودیت مالی، همچنان به دنبال تقویت بخشهای دارای ارزش افزوده بالا است. اقتصاد ایران زمانی از دام رکود مزمن و تورم ساختاری خارج میشود که سهم فناوری، نوآوری و تولیدات پیشرفته در GDP افزایش یابد.
۱.۳. تلاش برای کاهش دلارمحوری و احیای پول ملی
سخنان نمایندگان مجلس درباره ضرورت «دانشبنیانسازی قیمتگذاری» و «حذف دلارمحوری» نشاندهنده فشار سیاسی برای اصلاح ساختار ارز است. اما این مسیر بسیار زمانبر و بحرانی است؛ زیرا هنوز بخش بزرگی از هزینه تولید، واردات و حتی ذهنیت اقتصادی مردم با ارز خارجی تنظیم میشود. هرگونه برنامه اصلاحی جدی، آثار کوتاهمدت و بلندمدت متفاوتی خواهد داشت.
۱.۴. رشد سرمایهگذاریهای استانی و منطقهای
نمونه آذربایجانغربی تنها یک مثال است؛ همایشهای سرمایهگذاری منطقهای در چند استان در حال تبدیل شدن به یک مدل حکمرانی توسعهای جدید است. اگر این روند ادامه یابد، ایران میتواند به سمت «چندقطبی شدن رشد اقتصادی» حرکت کند — چیزی که از بار تورمی، مهاجرتمحور و فشاری روی شهرهای بزرگ میکاهد.
۱.۵. پناهگاه شدن دوباره طلا
حراج شمش طلا و استقبال از آن، نشانهای روشن از بیثباتی ذهنی سرمایهگذاران است. وقتی طلا نقش پناهگاه پیدا میکند، یعنی انتظارات تورمی هنوز قوی است. این مسئله در پیشبینیها بسیار تعیینکننده خواهد بود.
سناریوهای اقتصاد ایران برای شش ماه آینده
در سیاستگذاری اقتصادی هیچ مسیر قطعی وجود ندارد. بنابراین پیشبینی را در قالب سه سناریو تحلیل میکنیم:
سناریوی اول: خوشبینانه (احتمال ۲۵٪)
محرکها:
- جهش صادرات ریلی ادامه یابد.
- اعتبار مالیاتی شرکتهای دانشبنیان به جذب سرمایه منجر شود.
- توافقات منطقهای جدید (با ازبکستان، قزاقستان، عمان و روسیه) عملیاتی شود.
- بازار ارز کنترلشده و بدون نوسان شدید باقی بماند.
- توسعه استانها بهویژه آذربایجانغربی و سواحل جنوبی وارد فاز اجرایی شود.
نتایج احتمالی:
- کاهش نرخ ارز یا حداقل ثبات قابل توجه
اگر صادرات ریلی و غیرنفتی ۲۰ تا ۳۰ درصد دیگر رشد کند، میتوان انتظار داشت عرضه ارز نسبتاً افزایش یابد، و دلار در محدودهای باثبات نوسان کند.
- بهبود نسبی اعتماد سرمایهگذاران داخلی
تثبیت ارز و ادامه حمایت از تولید، موجب کاهش تقاضا برای طلا میشود و سرمایهها آرامآرام به سمت تولید یا بورس برمیگردند.
- رشد تولید شرکتهای دانشبنیان
شرکتهای فناور اگر بتوانند تجهیزات جدید تهیه کنند، احتمالاً تا پایان شش ماه آینده افزایش ظرفیت تولید خواهند داشت.
- افزایش اشتغال منطقهای
رشد صنعتی آذربایجانغربی، چابهار، بندرعباس و استانهای مرکزی میتواند اثر اشتغالزایی قابل توجهی ایجاد کند.
چالشها در سناریوی خوشبینانه:
- حتی اگر دلار تثبیت شود، تورم بهسرعت پایین نمیآید (به دلیل تورم ساختاری)
- اصلاح ساختار دلارمحوری زمانبر است.
- نیاز به هماهنگی نهادی گسترده دارد.
سناریوی دوم: محتاطانه / میانه (احتمال ۵۰٪ – محتملترین)
این سناریو بر اساس «واقعیت روندها» نوشته شده و محتملترین مسیر اقتصاد ایران در شش ماه آینده است.
ویژگیهای کلیدی:
- صادرات ریلی رشد میکند، اما نه با سرعت انفجاری
مسیرهای ریلی ایران هنوز چالشهای زیرساختی دارند؛ رشد مثبت است، اما ناپیوسته و منطقهای. ارز حاصل از آن، کافی برای تغییر بنیادین بازار ارز نیست اما اثر روانی مثبت ایجاد میکند.
- تأثیر اعتبار مالیاتی دانشبنیانها محدود اما غیرقابل چشمپوشی
هزار میلیارد تومان اعتباری مثبت است، اما کافی نیست. تأثیر اصلی آن روی تولید، بیشتر بلندمدت خواهد بود. در شش ماه آینده تنها نشانههای اولیه آن دیده میشود.
- بازار ارز نوسان کنترلشده خواهد داشت
احتمال بزرگ این است که دلار نوسانهای ۵ تا ۱۰ درصدی داشته باشد، بدون جهشهای بزرگ.
دلیل:
- بخشی از تقاضا به طلا رفته است (فشار از روی بازار ارز برداشته)
- صادرات غیرنفتی رشد متوسط خواهد داشت.
- انتظارات تورمی هنوز وجود دارد.
- تورم بالا ادامه دارد اما سرعت رشد آن کمتر میشود
تورم ساختاری ایران (تورم هزینهای، کسری بودجه، نقدینگی بالا) یکشبه کاهش نمییابد. اما اگر دولت کنترل بازار ارز را ادامه دهد، تورم نقطهبهنقطه ممکن است کمی پایین بیاید.
- رشد منطقهای ادامه دارد اما با مانع تأمین مالی مواجه میشود
پروژههای سرمایهگذاری استانی رشد میکنند، اما با کمبود سرمایهگذار، ناپایداری قیمتها و دشواری انتقال سرمایه روبهرو خواهند شد.
نتیجه کلی سناریوی محتاطانه:
- ثبات نسبی ارز
- تورم بالا اما بدون جهش
- رشد نامنظم صادرات
- تداوم فرار سرمایه به طلا و مسکن
- پیشرفت محدود اما واقعی در بخشهای فناورانه
این سناریو محتملترین مسیر اقتصاد ایران است.
سناریوی سوم: بدبینانه (احتمال ۲۵٪)
در این سناریو برخی روندها متوقف میشوند یا برعکس عمل میکنند.
محرکها:
- تشدید تنشهای منطقهای یا تحریمهای جدید
- افزایش هزینههای دولت و رشد کسری بودجه
- ناکامی پروژههای ترانزیتی
- جهش انتظارات تورمی
- شکست سیاستهای کنترل ارز
پیامدها:
- افزایش شدید قیمت دلار
اگر عرضه ارز از کانالهای صادراتی یا ترانزیتی کاهش یابد، دلار میتواند جهشهای ۲۰ تا ۳۰ درصدی را در شش ماه تجربه کند.
- فرار سرمایه بیشتر به طلا
حراج شمش طلا در این سناریو بسیار شلوغتر میشود.
قیمت طلا افزایش تند خواهد داشت و بازار سرمایه عقبنشینی خواهد کرد.
- توقف یا کندی توسعه منطقهای
پروژههای استانها به دلیل کسری بودجه یا بیثباتی مالی تعطیل یا نیمهفعال میشوند.
- فشار تورمی شدید بر کالاهای وارداتی
در این حالت وابستگی بسیاری از صنایع به دلار، تورم را تشدید میکند.
تورم کالاهای مصرفی میتواند به بالای ۵۰٪ برسد.
- کاهش اعتماد عمومی و تقویت اقتصاد پنهان
اقتصاد زیرزمینی فعالتر میشود و مبادلات غیررسمی افزایش مییابد.
اقتصاد ایران به کدام سمت میرود؟
با توجه به نشانههای موجود، محتملترین مسیر همان سناریوی محتاطانه است:
- نه رشد انفجاری
- نه سقوط شدید
- بلکه روندی موجی، پرنوسان و غیرخطی
ویژگیهای شش ماه آینده در یک نگاه:
- ارز: نوسان محدود، احتمال افزایشهای جزیی
- طلا: روند افزایشی ملایم تا شدید (بسته به انتظارات تورمی)
- بخش تولید: رشد نقطهای در استانها، اما کند در سطح ملی
- دانشبنیانها: افزایش ظرفیت اما بدون جهش
- تورم: مشکلزا اما قابل کنترل
- سرمایهگذاری: محدود، محافظهکارانه، و بیشتر به سمت داراییهای امن
اگر دولت بتواند سه محور را تثبیت کند ثبات ارز، حمایت از تولید فناورانه، و توسعه صادرات شش ماه آینده میتواند فضای بهتری برای سرمایهگذاران و فعالان اقتصادی ایجاد کند.
اما اگر این محورها با اختلال مواجه شوند، بخش بزرگی از اقتصاد دوباره به سمت طلا، ارز و داراییهای غیرمولد حرکت خواهد کرد.
- نویسنده : مهدی محسنی نیا
Friday, 26 December , 2025